میراث تقوایی؛ آنچه ناخدای تک‌افتاده سینمای ایران برایمان به یادگار گذاشت

مهیارنیوز | میان جوانان خوشفکری که در انتهای دهه چهل و اوایل دهه پنجاه به سینما آمدند و جریانی را رقم زدند که بعدها موج نوی سینمای ایران نام گرفت، ناصر تقوایی بداقبال‌ترین‌شان بود.

در همان سالی که مهرجویی در روستایی حوالی قزوین،سکانس‌های «گاو» را می‌گرفت و کیمیایی در بازارچه نواب «قیصر» را جلوی دوربین برده بود، تقوایی هم «آرامش در حضور دیگران» را می‌ساخت.

فیلم‌های مهرجویی و کیمیایی مدتی پشت در سانسور متوقف شدند و سرانجام در پاییز و زمستان ۱۳۴۸ روی پرده آمدند ولی تقوایی برای فیلمبرداری یکی از فصل‌های فیلمش تا بهار ۱۳۴۹ صبر کرد تا فصل معروف سان دیدن سرهنگ (اکبر مشکین) را به سیاقی که می‌پسندید بسازد.

پس از آن هم با وجود نمایش در جشن هنر شیراز، فیلم آن قدر در محاق ماند که وقتی پس از چند سال توقیف روی پرده آمد، از تقوایی «صادق کرده» (۱۳۵۱) و «نفرین» (۱۳۵۲) روی پرده آمده بود.«صادق کرده»محصول تلاش تقوایی برای انطباق با سینمای حرفه‌ای و جریان اصلی، در تداوم نهضت سینمای قیصری ارزیابی شد؛ «نفرین» که با تیم کیمیایی (نعمت حقیقی، اسفندیار منفردزاده و بهروز وثوقی) ساخته شد، در اکران عمومی مهجور ماند و شکست خورد.

«آرامش در حضور دیگران» هم تنها یک هفته در کاپری دوام آورد و به بهانه اعتراض پرستاران از پرده پایین آمد. سریال محبوب «دایی‌جان ناپلئون» هم در دهه پنجاه، سوژه انتقاد نشریات بود. «ناخدا خورشید» اولین فیلم پس از انقلاب تقوایی، در گیشه شکست خورد و منتقدان هم با نخبه‌گرایی عجیب منتقدان در قیاس با «داشتن و نداشتن» هاکس، بی‌ارزش خوانده شد.

«ای ایران» هم که تولیدش دو سال طول کشید، ناکام ماند و پس از آن هم تمام تلاش‌های به ثمر نشسته تقوایی در «کشتی یونانی» (اپیزودی از فیلم «قصه‌های کیش») و «کاغذ بی‌خط» خلاصه شد. داستان کارهای ناتمام تقوایی را همه می‌دانند.نکته اینجاست که او در زمانه «ناخدا خورشید» به خاطر «آرامش در حضور دیگران» تحسین می‌شد  و در  روزگار عزلت و خانه‌نشینی، به واسطه «ناخدا خورشید» ستایش‌های دیرهنگامی می‌شد.

طرح پرسش چرا تقوایی فیلم نمی‌سازد؟ هم بیشتر مربوط به دورانی است که چنین سوالی موضوعیتش را از دست داده بود.تقوایی در همه این سال‌ها یک نام بزرگ و پرافتخار برای کسب وجاهت دیگران، از منتقد تا سینماگر  و سیاستگذار فرهنگی بود. کارنامه هنری فیلمسازی که در بزرگی‌اش کسی تردیدی نداشت، دو دهه پیش از خرقه تهی کردن، به پایان رسیده بود. ناخدای بازنشسته و از نفس افتاده، به عنوان شمایل شرافت و تک‌افتادگی، فن‌سالاری و حساسیت هنری را از خود به یادگار گذاشت.

میزانسن به عنوان مهم‌ترین دستاورد ناصر تقوایی، در شکست خورده‌تربن فیلم‌هایش (مانند «ای ایران») جلوه‌ای افزون‌تر از بسیاری ستایش‌شدگان این سال‌ها دارد. از تقوایی همین می‌ماند و برای هنرمندی  چون او چه میراثی  بهتر  از این؟

منبع: اعتماد

برچسب ها: ناصر تقوایی