توسعه صنعت برق در گرو ۱۵میلیارد یورو

در همین خصوص مدیرعامل شرکت «نیرو نویان قشم» معتقد است: عدم‌‌‌‌النفع صنایع از خاموشی‌‌‌‌ها به میزانی است که صنایع بزرگ وارد بورس شده‌‌‌اند و از تجدید‌پذیر‌‌‌‌ها به نرخ ۳۷۰۰ تومان برقی را که از دولت به قیمت هر کیلووات ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ تومان دریافت می‌‌‌‌کردند، خریداری می‌‌‌‌کنند؛ بنابراین در تابلو سبز به واسطه رقابت شفاف و بررسی عدم‌النفع واحد‌‌‌‌های صنعتی، صنایع به این نتیجه رسیده‌‌‌‌اند که خرید برق به این قیمت برای تولید به صرفه است و این باعث شده که ارقام به قیمت‌های جهانی که حدود ۵ تا ۸ سنت است، برسد. این موضوع به‌‌‌‌ویژه در صنایعی مانند فولاد که دارای کوره‌‌‌‌های القایی هستند، بیشتر دچار مشکل می‌‌‌‌شوند چرا که گرم کردن و آماده کردن این کوره‌‌‌‌ها چند روز طول می‌‌‌‌کشد.

به گفته اسفندیار زارعی بر اساس نظر کارشناسان حوزه نفت و گاز در خصوص چشم‌‌‌‌انداز ۱۴۲۰ چنانچه با همین روند مصرف گاز کشور ادامه داشته باشد، در این سال روزانه ۶۳۰ میلیون متر مکعب ناترازی خواهیم داشت. برای درک بهتر بزرگی این عدد کافی است بدانیم که امروز میانگین مصرف کشور روزانه ۶۵۰ میلیون متر مکعب است و اگر از امروز توسعه میادین گازی اتفاق بیفتد، تامین این کسری بسیار سخت است و این به غیر از مسائل آلایندگی و زیست‌محیطی نیروگاه‌‌‌‌های حرارتی است. بنابراین راهکار امروز و آینده نیروگاه‌‌‌‌های حرارتی نیست. متن پیش رو ما حصل گفت‌‌‌‌وگوی «دنیای اقتصاد» با اسفندیار زارعی، مدیرعامل شرکت «نیرو نویان قشم NNQ Energy» در مورد مهم‌ترین چالش‌‌‌‌های تولید برق به‌‌‌‌ویژه انرژی‌‌‌‌های تجدیدپذیر است که در ادامه می‌‌‌‌آید.

بزرگ‌ترین چالش قیمت‌های دستوری و یارانه پنهان است؛ یارانه بسیار سنگینی که دولت به خاطر ارزان رساندن برق به دست مشترکان پرداخت می‌‌‌‌کند، باعث ناترازی درآمد و هزینه‌‌‌‌ها شده است و همین امر پرداخت نشدن بدهی‌‌‌‌های دولتی به بخش خصوصی را به دنبال داشته است. بنابراین اقتصادی نبودن صنعت برق باعث کاهش یا به عبارتی توقف سرمایه‌گذاری شده و از سال 97 احداث نیروگاه‌‌‌‌ها چه حرارتی و تجدیدپذیر را به‌‌‌‌صورت شایان شاهد نیستیم. این در حالی است که سالانه 5 تا 7‌درصد افزایش مصرف برق را شاهدیم. نکته دیگر ناترازی گاز است که نیروگاه‌‌‌‌های حرارتی علاوه بر زمستان امروزه حتی در تابستان هم برای تامین گاز با مشکل مواجهند و نمی‌توانند راندمان مورد نظر را با توجه به افت فشار گاز تامین کنند.

برخی از کارشناسان معتقدند که با انتقال خاموشی‌‌‌‌ها از بخش خانگی به بخش‌‌‌‌های مولد، تولید دچار آسیب می‌شود و می‌تواند آسیب‌‌‌‌های جدی به اقتصاد ملی وارد کند. صنایع بزرگ همچون فولاد، پتروشیمی، سیمان و… دچار مشکلات عمده‌‌‌‌ای هستند و شهرک‌‌‌‌های صنعتی هم یک روز در هفته خاموشی برنامه‌‌‌‌ریزی شده را تجربه می‌‌‌‌کنند؛ بنابراین طبیعی است که این اتفاق عدم‌‌‌‌النفع بسیاری برای صنایع کوچک و بزرگ به همراه دارد. این عدم‌‌‌‌النفع به میزانی است که صنایع بزرگ با توجه به دریافت گواهی عدم‌قطعی وارد بورس انرژی شده‌‌‌‌اند و از تجدیدپذیر‌‌‌‌ها در تابلو سبز به نرخ 3700 تومان برقی را که از دولت به قیمت هر کیلووات 600 تا 1200 تومان دریافت می‌‌‌‌کردند، خریداری می‌‌‌‌کنند؛ بنابراین در تابلو سبز به واسطه رقابت شفاف و بررسی عدم‌النفع، صنایع به این نتیجه رسیده‌‌‌اند که خرید برق به این قیمت برای تولید به صرفه است و این باعث شده که حتی ارقام به قیمت‌های جهانی که حدود 5 تا 8 سنت است، برسد.

این موضوع به‌‌‌‌ویژه  در صنایعی مانند فولاد که دارای کوره‌‌‌‌های القایی هستند، بیشتر دچار مشکل می‌‌‌‌شوند چون که گرم کردن این کوره‌‌‌‌ها چند روز طول می‌‌‌‌کشد. البته با توجه به اینکه صنایع بزرگ نگران قطعی برق به خاطر تامین نشدن گاز نیروگاه‌‌‌‌ها نیز هستند، بنابراین به سمت خود تامینی هم حرکت کرده‌‌‌‌اند، اما این علامت سوال هم وجود دارد که گازی که برای صنایع در خصوص تولید برق خود تامین اختصاص داده می‌شود، چگونه نرخ‌‌‌گذاری می‌شود؟ آیا گاز همان نرخ 25 تومان بر متر مکعب خواهد بود یا 12 سنت دلار؟! معتقدم این نکته معادلات آنها را به هم می‌‌‌‌ریزد. سوال اینجاست که یارانه سوخت نیروگاه‌‌‌‌های تا کی ادامه دارد.

تا چه اندازه خرید برق با قیمت بالای 3500 تومان منجر به افزایش قیمت کارخانه‌‌‌ها می‌شود؟

ما امروز شاهدیم که هزینه‌‌‌‌های برق در ۳۲ کارخانه‌‌‌‌ زیرمجموعه هلدینگ خودمان کمتر از یک‌درصد هزینه‌‌‌‌های تولید است و افزایش این هزینه باعث نگرانی نمایندگان فروش یا سازنده مسکن و مصرف‌کننده نهایی محصولات هلدینگ ما نمی‌شود، اما زمانی که تولید خط تولید از 100درصد کاهش پیدا کند هزینه‌‌‌‌ها بالا سری و عدم‌‌‌‌النفع قطعی برق تاثیری مخرب‌‌‌‌تر دارد و همه ذی‌نفعان چرخه اقتصاد دچار مشکل می‌‌‌‌شوند؛ بر این اساس صنایع هزینه‌‌‌‌های خودشان را پیش‌بینی می‌‌‌‌کنند و حتی ممکن است در آینده اقدام به ساخت نیروگاه‌‌‌‌های خود تامین کنند یا با شرکت‌های تامین کننده برق قرارداد‌‌‌‌های خرید تضمینی کوتاه مدت یا بلند مدت عقد کنند. اتفاقی که در تمام کشورهای صنعتی توسعه‌یافته می‌‌‌‌افتد و برق به عنوان یک کالا به صورت خصوصی بین تولیدکننده و صنایع رد و بدل می‌شود. امروز در کشور به گفته کارشناسان حوزه صنعت، در مقیاس هفتگی 235 میلیون دلار عدم‌‌‌‌النفع ناشی از خاموشی‌‌‌‌ها به صنایع تحمیل می‌شود که تولید ناخالص داخلی را هم تحت‌الشعاع قرار می‌‌‌‌دهد و با این وضعیت باید منتظر کاهش رشد تورم زا باشیم.

چرا در این سال‌ها تجدید‌پذیر‌‌‌‌ها را تقویت نکردند؟ البته انتقادهایی هم به تجدید‌پذیر‌‌‌‌ها وارد می‌شود که محدودیت‌‌‌‌های تولید ویژه‌‌‌‌ای برخلاف نیروگاه‌‌‌‌های حرارتی دارند.

بر اساس چشم‌انداز 1420 چنانچه با همین روند مصرف گاز کشور ادامه داشته باشد، در این سال روزانه 630 میلیون متر مکعب ناترازی خواهیم داشت. برای بزرگی این عدد کافی است بدانیم که امروز مصرف کشور روزانه 520 میلیون متر مکعب است و اگر از امروز توسعه میادین گازی اتفاق بیفتد، تامین این کسری بسیار سخت است و راهکار آن نیروگاه‌‌‌‌های حرارتی نیست. این در حالی است که برق خورشیدی ارزان‌ترین برق تولیدی ممکن است و به تعمیرات و نگهداری چندانی نیاز ندارد و با توجه به شرایط تحریمی ‌‌‌‌کشور مزیت رقابتی شایانی به نسبت توربین‌‌‌‌های برق حرارتی با تعمیرات و نگهداری بالا ایجاد می‌کند. در پاسخ به انتقادهایی هم که از تجدیدپذیرها به‌‌‌‌ویژه در مورد عدم‌امکان نگهداری برق باید گفت مشکل اساسی کشور در زمان پیک است؛ در واقع در کشور ما از 11 شب تا 7 صبح هیچ‌گونه مشکلی نداریم و مساله عمدتا حد فاصل 14 تا 19 بعد از ظهر است و تجدیدپذیرها در همین ساعت‌‌‌‌ها بالاترین میزان تولید را ثبت می‌‌‌‌کنند. نکته دیگر اینکه سرعت احداث تجدیدپذیربسیار بالاست و نیازی به منابع سوخت فسیلی و آب ندارد و پتانسیل‌‌‌‌های بسیار بالای خورشیدی در کشور ما وجود دارد.

در برنامه 5 ساله پنجم احداث 5‌هزار مگاوات نیروگاه تجدید‌پذیر پیش‌بینی شده بود، اما امروز کماکان به حدود 1000 مگاوات رسیده‌‌‌‌ایم. مشکل اصلی کجاست؟

یارانه پنهان بخش انرژی اقدامی منطقی نیست. ارائه یارانه به بخش مصرف نه به بخش تولید برق به این معنی که دولت باید سوخت را به نرخ فوب خلیج فارس و هزینه‌‌‌‌های تولید را به نرخ جهانی (واقعی) محاسبه و برق را به قیمت جهانی از نیروگاه‌‌‌‌ها خریداری می‌‌‌‌کرد. برق همچون نفت. فولاد. سیمان و… قیمت مشخص جهانی دارد و در این صورت همه قیمت‌ها واقعی می‌شود و در این مرحله دولت می‌توانست با هر قیمتی که صلاح می‌‌‌‌داند به مردم با یارانه یا بی‌یارانه بفروشد. شبیه این اتفاق در اروپا هم وجود دارد. کشورهای اروپایی با توجه به جنگ اوکراین به دنبال ثبات قیمت برق نیستند چون با کاهش حجم واردات گاز، گاز هم گران شده است و تولید کاهش و تقاضای برق و انرژی افزایش یافته است. بنابراین هر کیلووات ساعت برق به یک یورو هم رسید، اما دولت‌‌‌‌های اروپایی به کسانی که توانایی پرداخت قبوض را ندارند، یارانه نقدی مستقیم پرداخت می‌‌‌‌کنند و به همین خاطر شهروندان هم در مدیریت مصرف تلاش می‌‌‌‌کنند، اما در کشور ما به دلیل ارزانی انرژی نگرانی از روشن بودن لامپ‌‌‌‌های یا لوازم خانگی اضافی وجود ندارد و ارزش واقعی انرژی لمس نمی‌شود و انگیزه‌‌‌‌ای هم برای ایجاد الگوی بهینه‌‌‌‌سازی مصرف وجود ندارد.

چه راهکاری برای بهبود وضعیت تجدیدپذیر‌‌‌‌ها وجود دارد؟

برخلاف آنچه گفته می‌شود، چنانچه خاموشی‌‌‌‌های برنامه‌ریزی شده توسط دولت اعمال نشود و صنایع و همچنین بخش خانگی به طور کامل از برق مورد نیازشان بهره‌‌‌‌مند شوند، ما حدود 15‌هزار مگاوات کسری داریم. از سوی دیگر اگر بخواهیم نیروگاه حرارتی این 15‌هزار مگاوات را تامین و متناسب با آن در بخش توزیع و انتقال هم سرمایه‌گذاری کنیم، حدود 15 میلیارد یورو پول نیاز داریم در حالی که به گفته کارشناسان بانکی کل بودجه صندوق توسعه ملی برای تمامی ‌‌‌‌صنایع 10 میلیارد یورو است. از این گذشته باید به این نکته توجه کنیم که کشور در وضعیت رکود قرار دارد و با این وضعیت سالانه 5‌درصد افزایش مصرف را شاهدیم در حالی که با رونق اقتصادی و فعالیت کارخانه‌‌‌ها با تمام ظرفیت این عدد به مراتب افزایش می‌‌‌‌یابد. نکته دیگر اینکه امروز سوخت مورد نیاز برای اختصاص به نیروگاه‌‌‌‌های حرارتی جدید وجود ندارد و باید به سمت تجدید‌پذیر‌‌‌‌ها حرکت کنیم.

در مورد تاریخچه و نحوه فعالیت «نیرو نویان قشم» هم توضیح دهید؟

نیرو نویان قشم و هلدینگ مادر از سال 2015 تصمیم گرفت با توجه به تعرفه ماده 61 و خرید تضمینی بالاترین مقیاس برای ساخت نیروگاه یعنی نیروگاه‌‌‌‌های 10 مگاواتی ورود کند. بر این اساس برنامه توسعه ما در این سال 120 مگاوات بود که در نهایت 12 ساختگاه در کشور را رصد کردیم و در سال‌‌‌‌های 96، 97 و 99 سه نیروگاه 10 مگاواتی برای شرکت عمران کیش، نیروگاه نیکا انرژی و شرکت صنعتی معدنی چادرملو را احداث کردیم و در حال بهره‌برداری است، اما برای توسعه نیروگاه‌‌‌‌ها با توجه به جهش نرخ ارز و قیمت پایین برق و قرارداد‌‌‌‌های خرید متاسفانه هنوز به سرانجام نرسیده.

نکته حائز اهمیت اینکه نیرو نویان قشم قبل از اینکه وارد بحث تجدیدپذیر شود، به دنبال نیروگاه‌‌‌‌های خودتامین برای گروه شرکت‌های گیتی‌پسند بود و در ادامه برای این هلدینگ 16 مگاوات نیروگاه DG گاز سوز هم نیز احداث کرد که باعث پیشبرد برنامه توسعه کارخانه‌‌‌‌های هلدینگ مربوطه شد است. و همچنین قرارداد خرید تضمینی مربوطه با وزارت نیرو منعقد شد که امروز مازاد برق تولیدی در اختیار شبکه قرار می‌گیرد. علاوه بر این ما جزو وندور لیست «ساتبا» در طرح جهاد روشنایی، تامین تجهیزات و ساخت نیروگاه‌‌‌‌های خورشیدی هستیم و در زمینه تامین تجهیزات در کشور فعال هستیم که استانداری‌‌‌‌ها، کمیته امداد، بهزیستی، ستاد محرومیت‌‌‌‌زدایی، صنایع بزرگ فولادی و پتروشیمی ‌‌‌‌و… از مهم‌ترین مشتریان ما در این حوزه به شمار می‌‌‌‌روند.